O nama
Muzej vazduhoplovstva u Beogradu je osnovan sa željom da se sačuvaju materijalna svedočenja značajna za nastanak i razvoj vazduhoplovstva na našim prostorima. Reč je o ustanovi koja se u proteklim decenijama, po kvalitetu i kvantitetu svojih zbirki, svrstala među vodeće institucije ove vrste u svetu.
Nakon završetka Prvog svetskog rata, u novostvorenoj državi, raste svest o potrebi očuvanja letelica i formiranja vazduhoplovne zbirke. Jedan od prvih eksponata, prikazan na prvoj vazduhoplovnoj izložbi organizovanoj u Beogradu 1925. godine, bio je monoplan Blerio XI, zarobljen na aerodromu u Mostaru 1918. godine. Ovaj avion će zauzeti počasno mesto i na Prvoj međunarodnoj izložbi, održanoj u Beogradu 1938. godine u paviljonu jugoslovenskog vazduhoplovstva na lokaciji starog sajmišta. Međutim, tada izloženi avioni su tokom Drugog svetskog rata uništeni. Neposredno po okončanju rata, grupa inžinjera je na beogradskom aerodromu sakupila veći broj aviona sa namerom da upravo oni budu prvi eksponati budućeg muzeja, ali naređenjem tadašnje Komande Vazduhoplovstva veći deo tih aviona je uništen. Zahvaljujući srećnoj okolnosti, nekoliko retkih i zaista vrednih aviona je ipak sačuvano kako bi upotpunili predviđenu izložbu na Kalemegdanu povodom godišnjice ustanka protiv okupatora. Među njima su i jedni od danas najvrednijih muzejskih eksponata, lovci Fiat G 50 bis i Foke Vulf 190 F-8.
I pored početnih neuspeha, rad na sakupljanju domaćih i stranih aviona, vazduhoplovnih motora i druge opreme je nastavljen, što je konačno 15.02.1957. godine dovelo do cilja. Tog dana je pri Komandi Ratnog Vazduhoplovstva u Zemunu, u jednoj omanjoj prostoriji, osnovano "Odeljenje za istoriju i Muzej jugoslovenskog vazduhoplovstva". Prvi zadaci, ujedno i najvažniji, bili su prikupljanje, obrada i čuvanje predmeta i dokumentacije, kao i formiranje zbirki. Sakupljani su podaci o tome gde se sve nalaze raznovrsni materijali, koji su mogli činiti deo neke buduće zbirke. Najteže je bilo prikupljanje letelica, što zbog otežanog prenosa, što zbog nemogućnosti njihovog smeštaja. Godina 1960. doneće promene. U Komandi Ratnog Vazduhoplovstva i Protivvazdušne Odbrane doneta je odluka da se Muzej premesti na stari beogradski aerodrom. Dobijen je prostor od preko 500m2 u prizemlju zgrade predratnog oficirskog kluba. Time su uslovi za rad znatno poboljšani i omogućen je nastanak prve prave vazduhoplovne zbirke. Tako su redom na stari aerodrom pristizali lovac bombarder F 47 Tanderbolt, lovci Meseršmit Me 109, Spitfajer, Hariken, koji i danas čine značajan deo stalne postavke Muzeja. Jedan od prvih domaćih aviona, koji je preuzet već 1958. godine, bio je Fizir FN, proizveden 1929. godine. Zbirku su obogatile i prve jedrilice, Čavka i Jastreb, zatim i šampionska jedrilica Košava. Takođe su postepeno formirane zbirke aviomotora, vazduhoplovnog naoružanja i maketa, kao i fototeka i biblioteka.
Slika 1: Deo stalne izložbene postavke Muzeja vazduhoplovstva
S obzirom na skučenost prostora na starom aerodromu, Muzeju je bila potrebna adekvatna zgrada, sa znatno većim izložbenim prostorom, depoima, radionicama i drugim pratećim prostorijama. U akciju iznalaženja ovog novog rešenja uključiće se i civilne vazduhuplovne institucije i preduzeća, tako da će planirani objekat nastati zajedničkim naporima i sredstvima vojnog i civilnog vazduhoplovstva. Prihvaćena je lokacija na novom beogradskom aerodromu zbog najvećeg prostora i mogućnosti širenja, a Muzej se sam po sebi jako dobro uklapa u moderan aerodromski ambijent. Septembra 1975. godine počela je izgradnja nove zgrade, ali usled problema, finansijske i tehničke prirode, radovi će trajati više od jedne decenije. Najzad, 21. maja 1989. godine, uz prisustvo predstavnika osnivača, medija, kao i više hiljada ljudi, svečano je otvoren novi muzejski objekat, koji i sam predstavlja moderno i atraktivno arhitektonsko delo.
Slika 2: Zgrada Muzeja vazduhoplovstva i spoljna izložbena postavka
Pararelno sa izgradnjom zgrade aktivno se radilo i na uređivanju prve stalne postavke, koja će biti smeštena u tri nivoa, na 6.000 m2. Pravljeni su planovi za izgled izložbe, nabavljani su novi eksponati. Vršene su i razmene sa stranim muzejima i kolekcionarima, od kojih je veoma uspešna bila razmena kojom je za sovjetski avion Polikarpov Po 2 dobijena replika francuskog lovca iz Prvog svetskog rata Njepor XI, sa originalnim motorom, elisom i drugim delovima. Tokom sedamdesetih i osamdesetih godina, nastavljen je svestran rad na prikupljanju, kako letelica, tako i raznovrsne istorijske dokumentacije i predmeta, što je uvećalo značaj postojećih zbirki i ujedno omogućilo nastanak novih. Tako nastaju zbirke uniformi i letačke opreme, plakata, filatelije, razglednica... Muzej aktivno sarađuje sa domaćim i stranim muzejima, usvajajući i primenjujući njihova iskustva i rešenja.
Tokom narednih godina, kroz stalnu postavku, koju je samo prvog dana posetilo oko 6 000 ljudi, kao i preko velikog broja tematskih izložbi, u okviru i van njega, Muzej se postepeno afirmisao i sticao ugled. Stalna izložbena postavka i danas predstavlja ogledalo Muzeja. Ona prezentuje razvoj sto godina avijacije, od pionirskog perioda do modernog doba. Priča počinje 1910. godine sa avionom Ivana Sarića, koji je prvi poleteo iznad naših prostora i nastavlja se prateći dva svetska rata, gde su izloženi eksponati velikog svetskog značaja, od kojih danas mnogi predstavljaju retkost i malobrojne sačuvane primerke, kao što je slučaj sa čuvenim sovjetskim avionom Jak 3. Nakon Drugog svetskog rata počinje era mlazne avijacije, Lokid T-33A, Tanderdžet F-84 G, kao i čuveni Sejbr F-86D , predstavljaju ovaj period. Zbirku upotpunjuje MiG 21, prvi supersonični lovac korišćen u jugoslovenskom vazduhoplovstvu. Domaću vazduhoplovnu industriju, koja je svojevremeno bila na zavidnom nivou razvoja za jednu malu zemlju, između ostalih, predstavljaju Soko Kraguj J-20, Galeb G2, kao i 451M i 451MM Stršljen, eksperimentalni mlazni avioni naših konstruktora. Na centralnom položaju nalazi se Orao J-22, prototip domaćeg lovca - bombardera, koji je poleteo 1974. godine.
Razvoj nacionalnog vazduhoplovstva predstavljen je i u okvirima tematskih izložbi: "Srpska avijatika 1912-1918", "Vazduhoplovstvo u aprilskom ratu 1941. godine". Deo postavke čini i izložba posvećena NATO agresiji na SRJ 1999. godine, naslovljena sa "Eksponati koji su padali sa neba". Velika pažnja posvećena je nastanku i razvoju jugoslovenske vazduhoplovne industrije i aviokompanija, kao značajnim i nezaobilaznim segmentima naše avijacije.
Na spoljnoj postavci nalaze se vojni i civilni vazduhoplovi, koji su nekad leteli kod nas i takođe činili deo jugoslovenskih vazduhoplovnih snaga.
VIDEOMuzej vazduhoplovstva
